ارز دیجیتال پولکادات چیست؟

پولکادات (Polkadot) با نماد اختصاری DOT، یک ارز دیجیتال یا شکلی از دارایی دیجیتال است که با ارزش بازار حدود ۳۷.۶۹ میلیارد دلار، در رتبه ۷ بازار قرار داشته و سهم ۱.۸۸ درصدی از کل بازار را در اختیار دارد . هر واحد از پولکادات در لحظه نگارش این مقاله با قیمت ۴۰.۶۶ دلار، با احتساب نرخ تتر ۲۶,۳۵۸ تومان معادل ۱,۰۷۱,۸۸۰ تومان معامله می شود و حجم مبادلات روزانه آن ۱.۹ میلیارد دلار است. بالاترین قیمت پولکادات در تاریخ ۱۴ فروردین ۱۴۰۰(03 April 2021) معادل ۴۶.۷۴ دلار بوده که همینک %۱۲.۹۹ پایین‌تر از آن زمان قرار دارد. تعداد واحدهای در گردش پولکادات ۹۲۶.۷۸ میلیون و تعداد کل واحدهای آن ۱.۰۶ میلیارد خواهد بود. در حال حاضر فعال ترین صرافی که در آن پولکادات معامله می‌شود، صرافی Venus با سهم %۷.۴۰ از حجم معاملات روزانه است.

ساختار پولکادات

اکثر ارزهای دیجیتال برای حل برخی از مشکلات دنیای واقعی با استفاده از فناوری بلاک چین ایجاد شده‌اند. از سوی دیگر، پولکادات برای حل مسائل و مشکلات خود Blockchain به وجود آمده است. بر اساس وب‌سایت رسمی این پروژه، پولکادات “یک تکنولوژی چند زنجیره‌ای و شبکه‌ای” است. به عبارت دیگر، پولکادات یک بلاک چین است که بلاک چین‌های متفاوت زیادی را به یکدیگر متصل می‌کند. این برنامه برای از بین بردن برخی از مشکلات عمده‌ای طراحی شده، که منجر به کاهش کاربرد شبکه‌های بلاک چینی برای استفاده در دنیای واقعی شده‌اند. دو مورد از این مشکلات عبارت‌اند از:

مقیاس پذیری (Scalability): به بیان ساده، فناوری بلاک چین به شکلی که امروزه وجود دارد، نمی‌تواند تعداد تراکنش‌هایی را که در جهان غیرمتمرکز پیش‌بینی شده‌اند، به طور کامل اجرا کند. در واقع، شبکه‌های بلاک چینی قادر به پردازش تعداد محدودی تراکنش در ثانیه هستند.

پولکادات یک شبکه چند زنجیره‌ای مجهز به فناوی شاردینگ (Sharding) است، که می‌تواند بسیاری از تراکنش‌ها را در چندین زنجیره به صورت موازی پردازش کرده و تنگناهایی را که در شبکه‌های دیگر رخ می‌دهد، به طور کامل برطرف کند. این قدرت پردازش موازی به طور قابل ملاحظه‌ای مقیاس‌پذیری را بهبود بخشیده و شرایط مناسبی را برای افزایش پذیرش بلاک چین به عنوان یک تکنولوژی جهانی و رونق آن در آینده به وجود می‌آورد.

انزوا (Isolation): شبکه‌های بلاک چین فعلی به سبب عدم امکان تعامل بین آن‌ها، نمی‌توانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. این مشکل سبب شده که اکنون شبکه‌های بلاک چینی در انزوا باشند.

برای درک بهتر راه‌کار پولکادات برای حل این مسائل، کافی است نگاهی به ساختار این پلتفرم بیاندازیم. سه اصطلاحی که اکثرا در لایت پیپر (Light Paper) پولکادات مورد استفاده قرار گرفته‌اند، عبارت‌اند از:

• ریلِی چین (Relay Chain): شبکه اصلی پولکادات است که تمام بلاک چین های جداگانه به آن متصل می‌شوند.
• پاراچین (Parachain): که مخفف عبارت “زنجیره‌های موازی” (Parallelized Chains) است، بلاک چین‌های تک زنجیره‌ای را به صورت موازی و از طریق شبکه Polkadot اجرا می‌کند.
• بریج چین (Bridge Chain): این زنجیره، برای اتصال زنجیرهایی طراحی شده است که از پروتکل‌های گاورننس (Governance یا همان نظردهی پولکادات استفاده نمی‌کنند.

با مطالعه توضیحات مختصری که درمورد سه مؤلفه بالا ارائه شد، ممکن است تا حدودی با نحوه عملکرد شبکه پولکادات آشنا شده باشید. از آنجایی که ریلی چین به منظور حل مشکل قابلیت تعامل بین بلاک چین‌های مختلف توسعه یافته است، با کمک ویژگی قراردادهای هوشمند آن، اجرای صحیح تمام تراکنش‌ها و تعاملات میان زنجیره‌های جداگانه تضمین می‌شود. پاراچین نیز می‌تواند با استفاده از پردازش تراکنش‌ها به صورت موازی، مشکل مقیاس پذیری را حل کند.

نکته دیگر درباره شبکه پولکادات، امنیت مشترک آن است. به عبارتی امنیت شبکه Polkadot، تمام زنجیره‌های متصل به این شبکه را نیز شامل می‌شود. این امر باعث می‌شود تا بلاک چین‌های مختلف متصل به پولکادات، از امنیت این شبکه بهره ببرند.

بلاک چین‌های مختلف دارای معماری متفاوتی هستند. این ویژگی سبب شده اکنون شاهد پروژه‌های بلاک چینی مختلف با کاربردهای متنوعی باشیم. برای مثال، یک Blockchain ممکن است صرفا برای مدیریت هویت و  بلاک چین دیگری، فقط به منظور ذخیره‌سازی فایل توسعه داده شده باشد. در پولکادات، هر بلاک چین می‌تواند به منظور یک کاربرد خاص بهینه شده باشد. این کار سبب می‌شود تا کاربردها و کدهای غیرضروری حذف شوند و شاهد زنجیره‌های بهینه‌تری باشیم. تیم‌ها می‌توانند با استفاده از چهارچوب سابستریت – Substrate، بلاک چین خود را سریعتر و مؤثرتر از همیشه توسعه داده و سفارشی کنند.

پروتکل‌های گاورننس در Polkadot

پولکادات از الگوریتم اجماع اثبات سهام (Proof of Stake) در ساختار خود استفاده می‌کند. بنابراین کاربران می‌توانند با نگهداری ارز دیجیتال DOT که توکن شبکه پوکادات است، به گره (نود) این شبکه تبدیل شده و در فرآیند تایید تراکنش‌ها و ساخت بلاک در ریلی‌چین شرکت کنند. به این نودها، ولیدیتور (Validator) گفته می‌شود. اما علاوه بر ولیدیتورها، گره‌های دیگری به نام تلفیق کننده (Collator) در پولکادات وجود دارد، که وظیفه نگهداری از زنجیره پاراچین را بر عهده دارند.

در نهایت نامینیتورها (Nominator) و فیشرمن‌ها (Fishermen)، دو نقش دیگر در شبکه پولکادات هستند. نامینیتورها ضمن انتخاب ولیدیتورها، با استیکینگ ارز دیجیتال DOT به امنیت ریلی‌چین کمک می‌کنند. فیشرمن‌ها نیز لایه نهایی امنیت شبکه پولکادات هستند؛ آن‌ها شبکه را رصد کرده و رفتارهای ولیدیتورها را زیر نظر می‌گیرند.

بنابراین افراد جامعه پولکادات (DOT) با استیک کردن ارز دیجیتال DOT، شبکه را مطابق با آنچه مناسب می‌بینند، اداره کرده و سهم قابل ملاحظه‌ای در آینده شبکه Polkadot دارند. استیکرها می‌توانند در مورد نحوه اداره شبکه نظر بدهند و یا ایده‌های خود را مطرح کنند. یکی از اتفاقاتی که اخیرا شاهد آن بودیم، نظرسنجی در مورد بیشتر کردن تعداد ارزهای دات بود. گره‌های شبکه پولکادات طی این نظرسنجی به 100 برابر شدن تعداد این ارز دیجیتال رای دادند و این اتفاق عملی شد.

نقش ارز دیجیتال DOT

ارز دیجیتال دات، سه هدف اصلی را در شبکه پولکادات ارائه می‌دهد:

حاکمیت: هولدرهای ارز دیجیتال دات کنترل کاملی بر این پروتکل خواهند داشت. امتیازاتی که معمولا در پلتفرم‌های دیگر به ماینرها داده می‌شود از جمله تعیین ساختار کارمزد، تغییرات پروتکل و عملیات اضافه‌سازی یا حذف پاراچین در این پروتکل، به دارندگان توکن DOT اختصاص می‌یابد. با اینکه این امتیازات به طور رسمی به دارندگان واگذار نمی‌شود، اما به خاطر هولد کردن توکن‌ها، در فرایند تصمیم گیری مشارکت خواهند داشت.

عملیات: دارندگان توکن‌های دات، مکانیسم اجماع شبکه Polkadot را تسهیل می‌کنند. هولدرای ارز دیجیتال DOT برای تضعیف حملات احتمالی باید ضمن حفظ یکپارچگی و اجماع، مشارکت فعالی داشته باشند.

پرداخت: شبکه به دارندگان توکن دات و افرادی که در شبکه فعالیت بالایی داشته باشند، پاداش‌هایی در قالب ارز دیجیتال DOT اعطا می‌کند. علاوه بر این، برای اضافه کردن پاراچین‌های جدید نیاز است که توکن دات الحاق شود.

تعداد کل توکن‌های تعریف شده در بلاک اولیه شبکه پولکادات معادل 10 میلیون ارز دیجیتال DOT بود، که از این مقدار، 5 میلیون واحد طی عرضه اولیه پولکادات در اکتبر سال 2017 (مهرماه 1396) به مزایده گذاشته شد. 2 میلیون ارز دیجیتال دات دیگر برای مشارکت‌های احتمالی پیش از راه‌اندازی شبکه اختصاص داده شد و 3 میلیون باقی‌مانده، برای سازمان Web3 رزرو شده است.

با این حال، این ده میلیون عرضه اولیه، یک هارد کپ یا ماکزیمم سرمایه نیست. سازندگان پیش بینی می‌کنند احتمالا همانند اتریوم، پولکادات نیز در آینده دارای یک عرضه سالیانه و خارج از برنامه، به منظور تشویق گره‌ها به شرکت در شبکه باشد.

کاربرد پولکادات

با توجه به اینکه پولکادات هنوز در مراحل اولیه توسعه خود قرار دارد و برای بلوغ این فناوری زمان نیاز است، تعیین کاربردهای دقیق این شبکه بلاک چینی در آینده نیز دشوار است. با این وجود، در ادامه تعدادی از کاربردهای احتمالی که در وایت پیپر این پروژه آورده شده، ذکر شده است.

فرض کنید یک پروژه قصد استفاده از اقتصاد هوشمند نئو  در کنار سیستم پرداختی ریپل را دارد. ارتباط این دو بلاک چین بدون وجود پروژه‌ای مانند پولکادات، ممکن نیست. فرض کنیدطوفانی در راه است. اوراکل آب و هوا این موضوع را تأیید کرده و اوراکل‌های اینترنت اشیاء یا IOT، آسیب آن را تصدیق می‌کنند. از این رو، زنجیره بیمه خصوصی نیز بازپرداخت را از طریق صدور توکن انجام می‌دهد. ارتباط میان این بلاک چین‌ها نیازمند وجود پروژه‌ای مانند پولکادات است.

خالق و تیم پشتیبان پولکادات

Polkadot توسط گوین وود (Gavin Wood)، بنیانگذار و مدیر ارشد فنی سابق اتریوم، تأسیس شد. او همچنین بنیانگذار، مدیر ارشد فنی و رئیس شرکت پریتی تکنولوجیز – Parity Technologies Ltd است، که وظیفه توسعه و پشتیبانی پوکادات را بر عهده دارد.علاوه بر این، گوین وود بنیانگذار و رئیس سازمان Web3 بوده که هدف آن پرورش فناوری‌هایی است که از اکوسیستم پیش‌بینی شده وب‌3 و اینترنت کاملا غیرمتمرکز آن بهره می‌برند.

عرضه اولیه سکه ارز دیجیتال دات

عرضه اولیه سکه Polkadot در سال 2017  یکی از بزرگترین ICOهای آن سال بود. قیمت نهایی توکن دات، 0.109 واحد ETH بود. در مجموع 485,331 واحد اتریوم از فروش 5 میلیون توکن به دست آمد. این مزایده در تاریخ 17 اکتبر 2017 (25 مهرماه 1396) و زمانی که قیمت اتر حدود 320 دلار بود، تکمیل و ارزش کل تقریبی آن، 150 میلیون دلار برآورد شد. با این حال، چند ماه بعد توکن اتر (ETH) به ارزش 1400 دلار مورد معامله قرار گرفت.

مشکل عجیب در دارایی Polkadot

پریتی تکنولوجیز، شرکت توسعه‌دهنده پولکادات،آسیب‌پذیر بزرگی را در والت خود اعلام کرد. در حالی که هیچ سرقت وجهی گزارش نشده، اما مقدار قابل‌توجهی از بودجه (بیش از 500هزار واحد اتر) یعنی حدود 68 درصد از کل موجودی ETH بدست آمده در عرضه اولیه سکه، به حالت فریز باقی مانده است.

در زمان نگارش این مقاله، هنوز پریتی تکنولوجیز این مسئله را حل نکرده است.  در دسامبر سال 2017 (آذرماه 1396)، آن‌ها پیشنهادی مبنی بر انجام یک هاردفورک (Hard fork) دادند، که منجر به ایجاد تغییراتی در کل پلتفرم اتریوم می‌شد. آخرین هاردفورک اتریوم نیز یک ارز دیگر، یعنی اتریوم کلاسیک – Ethereum Classic را ایجاد کرد. با این حال این پروژه پیشنهادی توسط جامعه اتریوم رد شد و این مسئله حل نشده باقی ماند. دارایی فوق‌الذکر نیز هنوز هم خارج از دسترس قرار دارد.

بازتعریف 100 برابری ارز دیجیتال DOT

پس از اجرای کمیسیون فنی و شورا، یک نظر سنجی تحت نظارت شرکت برگزار شد تا مشخص شود که چه تعداد از  پلانک‌‌ها (Planck واحد اندازه گیری خرد توکن DOT است) باید به عنوان یک توکن DOT در نظر گرفته شود. پلانک‌ها در واقع کوچکترین واحد مبادله در پولکادات هستند و ارزش آنها تغییر نمی‌کند. در این پروسه نظرسنجی، تعداد پلانک‌هایی که بایستی شامل یک ارز دیجیتال دات شوند، مورد بررسی قرار گرفتند.

تصمیم بر این شد که  یک توکن DOT به جای 10 به توان 12 پلانک، به صورت 10 به توان 10 (هر 10 میلیارد پلانک برابر با یک دات) پلانک تعیین شود. بنابراین، نسخه جدید توکن DOT صد برابر کوچکتر از توکن قدیمی آن خواهد بود. این بازتعریف توکن، در 21 اوت 2020 (31 مرداد ماه  99) و حدودا ساعت 13:15 (ساعت هماهنگ جهانی) خصوصا در بلاک شماره 1,248,328 اتفاق افتاد. در زمان اجرای این برنامه، کاربران مجبور به انجام کاری نیستند چراکه فقط یک تغییر سراسری و از پیش تعیین شده است.

از این رو، بیشتر صرافی‌ها نظیر بایننس (Binance) یا کراکن (Kraken) پس از این بازتعریف، سپرده‌های ارز دیجیتال DOT کاربران خود را به صورت خودکار چند برابر می‌کنند. یعنی اگر شما 10 ارز دیجیتال قدیمی DOT را قبل از بازتعریف سپرده‌گذاری کردید، بعد از بازتعریف توکن، به صورت خودکار 1000 واحد ارز دیجیتال جدید دات به شما تعلق می‌گیرد. البته برای محافظت بیشتر، کاربران تا بعد از عملیات بازتعریف قادر به برداشت رمز ارز جدید DOT نخواهند بود.

در ضمن کاربران باید در نظر داشته باشند که برخی از صرافی‌ها مانند اوکی‌اکس (OKEx) ام اکس سی (MXC) و سایر موارد، جفت‌های معاملاتی را در قالب ارز دیجیتال قدیمی دات (OLD $DOT) ارائه می‌دهند، در حالی که صرافی‌های دیگر همچون بایننس و کراکن، جفت‌های معاملاتی را بر اساس رمز ارز جدید دات (NEW $DOT) عرضه می‌کنند. دارندگان و تریدرهای ارز دیجیتال DOT بایستی صرافی مورد معامله خود را بررسی کرده تا بدانند سیاست‌های آن برای این ارز دیجیتال چیست.

پروژه های متکی بر پولکادات

با توجه به ساخت اکوسیستم جدید پولکادات که توانایی رقابت با بلاک چین اتریوم را نیز دارد، امروزه سرمایه‌گذاران زیادی مشتاق ساخت پروژه های ساخته شده توسط پلتفرم Polkadot هستند. سرعت تحول در صنعت blockchain رو به افزایش است. اتریوم، دومین بلاک چین برزگ از نظر ارزش بازار است که بیشترین میزان توسعه و ساخت پروژه‌ها را از سال 2015 (93 – 94) در دست دارد. با این وجود، سال 2020 (98 – 99) شاهد روی کار آمدن یک رقیب قدرتمند (یعنی پولکادات) برای Ethereum بوده‌ایم. این پروژه که شبکه اصلی خود را در ماه مه (اردیبهشت) راه‌اندازی کرد، بلاکچین نسل سومی است که قابلیت مقیاس‌پذیری بیشتری از شبکه اتریوم داشته و از ارزش بازار 3.5 میلیارد دلاری برخوردار است.

مقیاس‌پذیری پولکادات تا حدی مربوط به این است که امکان اسقرار بلاک چین را برای پروژه های مختلف فراهم کرده و اصطلاحا “پاراچین‌های (parachains)” دارای قابلیت قرارداد هوشمند را به “ریلی چین (relay chain)” اصلی آن متصل می‌کند. طرفداران این پلتفرم معتقدند که پولکادات ارزان‌تر و سریع‌تر از بلاک چین اتریوم است.

هم‌اکنون،حدود 253 پروژه (از پل‌های بیت کوین و اتریوم گرفته تا ایجاد اکوسیستم امور مالی غیر متمرکز یا دیفای (DeFi)) روی پولکادات در دست اجرا است. برخی از آنها قبلا نیز مورد توجه سرمایه‌گذاران قرار گرفته‌اند که از میان آنها می‌توان به پروژه شرکت KR1 اشاره کرد. شرکت دارایی‌های دیجیتال مستقر در جزیره من (Isle of Man) در هفته گذشته اعلام کرد که پیش از این، بازده پانزده برابری سرمایه اولیه خود را در Polkadot دریافت کرده است. جرج مک‌دانا (George McDonaugh)، بنیان‌گذار شرکت KR1، گفت:

بازار نیز به وضوح پتانسیل اکوسیستم بحث‌برانگیز پروژه های مبتنی بر فناوری پولکادات را درک کرده و به عملکرد آنها واقف است.

شرکت KR1 تنها سرمایه‌گذار علاقه‌مند به اکوسیستم در حال رشد پولکادات نیست. در ماه سپتامبر (شهریورماه 99) کمپانی توسعه دارایی‌های دیجیتال راک‌ایکس (RockX) یک برنامه سرمایه‌گذاری 20 میلیون دلاری را در حمایت از پروژه های مبتنی بر پروتکل Polkadot راه‌اندازی کرد. بودجه‌ای که در توکن این شبکه یعنی دات (DOT) برای هر یک از پروژه ها در نظر گرفته شده، معادل 500،000 دلار است. قرار است RockX در ازای پروژه‌های پشتیبانی شده، توکن یا سهام دریافت کند.

آقای الکس لام (Alex Lam)، بنیانگذار شرکت راک‌ایکس از سال 2013 (1391) در فضای رمزنگاری بوده و همچنین شرکت استخراج بیت کوین راک ماینر (RockMiner) را اداره می‌کند. وی درباره شرکت راک‌ایکس گفت:

این حقیقت که پروژه های پولکادات در ساخت و توسعه فنی متمرکز هستند، آن را به یک انتخاب طبیعی و مناسب تبدیل می‌کند.

آقای لام گفت که این شرکت دو نوع پروژه را در Polkadot مورد هدف قرار داده است: اولا، پروژه‌هایی که اجزاء ضروری بلاک چین را به وجود می‌آورند (مانند زیرساخت‌هایی که برای شبکه اتریوم پذیرفته شده‌اند و می‌توانند کاربران و توسعه‌دهندگان را جذب کنند). دوما، مواردی که بر “قابلیت‌های منحصربفرد پولکادات نظیر گاورننس داخلی و ریلی چین‌هایی (relay chain) که برای تسهیل انتقالات میان زنجیره‌ای، سرعت بیشتر معاملات و هزینه‌های کمتر متمرکز هستند.”