مون بیم چیست؟

مون بیم (Moonbeam) یکی از پاراچین‌های شبکه پولکادات (Polkadot) است که امکان اجرای قرارداد هوشمند روی آن وجود داشته و قابلیت همکاری، سازگاری و ترکیب شدن با اتریوم را دارد. به عنوان یک پروتکل غیر متمرکز، مون بیم ارز دیجیتال بومی خود به نام گلیمر (Glimmer) را دارد که با علامت اختصاری GLMR نشان داده می‌شود. ارز دیجیتال GLMR کاربردهای متنوعی دارد و هولدرهای آن می‌توانند دارایی خود را وقف امنیت و گرداندن شبکه مون بیم کنند و پاداش بگیرند.

مون بیم همواره به سازگاری فوق العاده خود با اتریوم می‌بالد؛ اما این پاراچین پولکادات واقعا چه چیزی در چنته دارد تا به موجب آن به خدمات و سطح بالای تعامل پذیری اتریوم کمی بیفزاید؟ در این مقاله وارد اکوسیستم مون بیم می‌شویم تا مبانی و کاربردهای این پروژه را بیابیم، و همچنین با موارد استفاده متفاوت ارز دیجیتال GLMR آشنا می‌شویم و توکنومیک آن را بررسی می‌کنیم.

مون بیم یکی از پاراچین‌های پولکادات است که با قراردهای هوشمند اتریوم سازگار است. مون بیم راه اندازی شده تا با پل میان زنجیره‌ای (ChainBridge) که توسط تیم چین سیف (ChainSafe) توسعه یافته، راهی برای ارتباط دو طرفه بلاکچین اتریوم و اکوسیستم پولکادات بسازد. بعلاوه، به عنوان یک سیستم ارائه دهنده قرادادهای هوشمند کاملا غیر متمرکز، Moonbeam از ارز دیجیتال بومی شبکه خود به نام گلیمر توکن یا GLMR استفاده می‌کند.

مون ریور (Moonriver) به عنوان یک پاراچین در ریلی چین کوساما (Kusama)، به خواهر دوقلوی مون بیم معروف است که در ادامه این مقاله مفصل به آن می‌پردازیم. در واقع توسعه، مارکتینگ، تامین بودجه و فاندینگ، و همچنین پشتیبانی عملیاتی از هر دوی این شبکه‌ها، چه مون بیم و چه مون ریور، از طریق بنیاد Moonbeam تامین می‌شود. البته هنوز اطلاعات جامعی در مورد تیم پشتیبان مون بیم یا بنیاد این پروژه در دسترس عموم قرار نگرفته است.

مون بیم به عنوان یک بلاکچین توسعه دهنده-محور، یک API یا رابط کاربری برای برنامه نویسی اپلیکیشن‌های سازگار با وب 3 ارائه می‌دهد و از ماشین مجازی اتریوم (EVM) برای تحقق بخشیدن به اهدافش استفاده می‌کند. بعلاوه این شبکه از پل‌هایی برای متصل شدن به اپلیکیشن‌های موجود بر بستر اتریوم استفاده می‌کند و توسعه دهندگان اتریوم را با حداقل زحمت به اکوسیستم پولکادات وصل می‌کند. به طور خلاصه Moonbeam آمده تا تجربه یکپارچه‌ای با حداقل هزینه در اختیار توسعه دهندگان دنیای ارزهای دیجیتال و بلاکچین‌ها قرار دهد.

Moonbeam قصد دارد پس از راه اندازی کاملش در Polkadot با پل‌های دیگر مبتنی بر پاراچین‌های مختلف در پولکادات همکاری کند تا گزینه‌های متعددی را برای ادغام انواع اپلیکیشن غیر متمرکز (دیپ – dapp) در اختیار توسعه‌دهندگان بگذارد و یا کاربران را در جابجایی آسان دارایی‌هایشان از شبکه اصلی اتریوم به پولکادات و یا بالعکس، یاری دهد. حال که متوجه نقش مهم Moonbeam در پولکادات شدیم، بهتر است ساختار خود پولکادات را کمی بررسی کنیم.

مون بیم، پاراچین پولکادات

یکی از زیرساخت‌های بلاک چینی پیشرو در صنعت ارزهای دیجیتال، اکوسیستم پولکادات است. از پولکادات اغلب به عنوان “بلاکچین بلاکچین‌ها ” یاد می‌شود و اکوسیستم آن چند شامل بخش است: یک ریلی چین (Relay Chain)، پاراچین‌ها (Parachains)، پاراتریدها (Parathreads) و پل‌ها (Bridges).

ریلی چین که قلب پولکادات است، همکاری میان زنجیره‌ای را برای ارتباطات و انتقال دارایی‌ها تسهیل می‌کند. از طرفی پاراچین‌ها بلاکچین‌های مستقلی هستند که با توکنومیک و حاکمیت خاص خود عمل می‌کنند و توسط ریلی چین پشتیبانی می‌شوند. پاراترید‌ها هم پاراچین‌هایی کوچکتری هستند که هر لحظه و ۲۴ ساعته نیاز به دسترسی مستقیم به ریلی چین ندارند. پل‌ها هم همانطور که از اسمشان معلوم است، پروتکل‌هایی هستند که پاراچین‌های مختلف را به بلاکچین‌های خارجی، مثلا بیت کوین یا اتریوم، متصل می‌کنند.

مون‌ بیم یک پاراچین مستقل در پولکادات است و با اینکه مکانیسم اجماع خاص و توکنومیک خودش را دارد، با ریلی چین پولکادات پشتیبانی می‌شود. این پاراچین به راحتی قادر است با سایر پاراچین‌ها در شبکه پولکادات تعامل داشته باشد.

شرکت‌کنندگان شبکه مون‌ بیم که معروف به نود‌های کولاتور (Collator nodes) یا جمع کننده هستند، مسئول تولید بلاک‌ها هستند و از سوی دیگر، اعتبار سنج‌های ریلی چین پولکادات نیز مسئول تایید و نهایی کردن تراکنش‌ها در شبکه هستند. پل‌های مون‌ بیم، این بلاکچین را به اتریوم متصل می‌کنند و عملا هر طرف پل به مدل‌های اجماع مختلفی متصل است؛ چرا که الگوریتم اجماعی که Moonbeam از آن استفاده می‌کند با مدل‌های اجماع اثبات کار (PoW) و اثبات سهام (PoS) اتریوم کاملا متفاوت است.

ارز دیجیتال گلیمر (GLMR) چیست؟

ارز دیجیتال گلیمر (GLMR) یک توکن چندکاره در اکوسیستم مون بیم است. ارز دیجیتال گلیمر مسئولیت اصلی حفظ و اجرای روان شبکه مون بیم را بر عهده دارد و موارد استفاده زیادی دارد:

• هزینه‌ شبکه برای اجرای قراردادهای هوشمند در مون بیم به صورت ارز دیجیتال گلیمر (GLMR) محاسبه و پرداخت می‌شود.
• ارز دیجیتال گلیمر (GLMR) به عنوان مشوقی برای مشارکت صادقانه و غیرمتمرکز کردن پلتفرم، به عنوان پاداش به کاربران داده می‌شود
• هولدرهای توکن گلیمر حق حاکمیت و دسترسی به مکانیسم‌های رای‌گیری درون زنجیره‌ای را دارند.

اقتصاد توکن (توکنومیک) ارز دیجیتال گلیمر (GLMR)

برای توکن گلیمر (GLMR)، نرخ تورم سالانه ۵ درصدی و عرضه توکن بی‌نهایت در نظر گرفته شده است. این نرخ صرف پاداش دهی به مشارکت کنندگان می‌شود و همچنین هزینه اسلات اجاره شده برای این پاراچین در بلاکچین پولکادات با آن پرداخت می‌شود. این ۵ درصد از قرار زیر صرف موارد مختلف می‌شود:

• ۱/۵ درصد صرف تامین ذخایر اوراق قرضه در پاراچین می‌شود.
• ۱ درصد برای انگیزه دهی به نود‌های کولاتور استفاده می‌شود.
• و ۲/۵ درصد باقی مانده هم به استیک کنندگان توکن گلیمر اهدا می‌شود که حامیان فرآیند تولید بلاک‌ها هستند.

از سوی دیگر، مون بیم جنبه‌های ضد تورمی را هم برای ارز دیجیتال GLMR در نظر گرفته است. علاوه بر کارمزد بسیار کمی که پلتفرم از کاربران اخذ می‌کند، هنگامی که کاربر یا توسعه دهنده‌ای قرارداد هوشمندی را برای انجام تراکنش مد نظر خود اجرا می‌کند، باید هزینه‌ شبکه‌‌ای که نود‌ها برای تکمیل و تایید تراکنش احتیاج دارند را هم بپردازد. سپس این هزینه بین دو پروتکل مجزا تقسیم می‌شود:

• در مرحله اول، ۸۰ درصد از مقدار ارز دیجیتال GLMR که به عنوان کارمزد دریافت شده باید سوزانده شود؛ با توجه به این که ارز دیجیتال GLMR عرضه محدودی ندارد، با سوزاندن درصد بالایی از توکن‌ها در هر پروسه، تورم کاهش یافته و در واقع تعداد توکن‌های گلیمر در گردش کمیاب‌تر می‌شوند. نکته حائز اهمیت این است که اگر تعداد توکن‌های گلیمر سوزانده شده از نرخ تورم سالانه ۵ درصدی بیشتر شود، ارز دیجیتال GLMR به یک دارایی ضد تورم تبدیل می‌شود.
• سپس ۲۰ درصد باقی به خزانه درون زنجیره‌ای ارجاع داده می‌شود و این حاکمیت غیر متمرکز مون بیم است که نحوه خرج کردن این بودجه را تعیین می‌کند. معمولا این ذخایر خرج‌ نوآوری‌ها و پروژه‌هایی که سازگاری و تعامل بیشتر شبکه مون بیم را فراهم می‌کنند می‌شوند.

مون ریور، خواهر دوقلوی مون بیم

بلاکچین مون ریور (Moonriver) از ژوئن ۲۰۲۱ (خرداد ۱۴۰۰) فعالیت خود را به عنوان یک پاراچین با امکانات اجرای قراردادهای هوشمند در کوساما آغاز کرد. قراردادهای هوشمند مون ریور امکان استقرار سریع هر اپلیکیشن غیر متمرکزی را که به دنبال برقراری ارتباط و اتصال به شبکه Kusama باشد به وجود می‌آورد. مون ریور بسیار آسان و با تغییرات کمی در کد موجود، این دسترسی را در اختیار اپلیکیشن‌ها قرار می‌دهد.

به مون ریور شبکه قناری می‌گویند، چون محیطی برای آزمایش و توسعه قراردادهای هوشمند جدید در شرایط آزمایشی اما بسیار شبیه واقعیت ارائه می‌دهد تا پس از اثبات معتبر بودن کد، همان کد را بتوان به مون بیم در پولکادات انتقال داد. Moonriver به همین علت به عنوان خواهر شبکه مون بیم شناخته می‌شود.

مون ریور به عنوان یک پاراچین تحت رهبری جامعه، به توسعه دهندگان اجازه می‌دهد تا اپلیکیشن‌های غیر متمرکز مبتنی بر قرارداد هوشمند را ایجاد، آزمایش و راه اندازی کنند. علاوه بر این، قراردادهای هوشمند مون ریور به دیگران این امکان را می‌دهد که در مراحل توسعه به dApp‌ها و دارایی‌های روی بلاک چین دسترسی و با آن‌ها تعامل داشته باشند.

متوجه شدیم که کدهای مون بیم ابتدا روی Moonriver آزمایش شده‌اند و رابطه و سودمندی آن برای کوساما مورد بررسی قرار گرفت تا شبیه سازی از رابطه آینده Moonbeam با پولکادات باشد. حال برای درک بهتر این روابط باید ببینیم نقش کوساما در این میان چه بوده است.

کوساما، شبکه قناری پولکادات

رابطه کوساما و پولکادات مثل رابطه مون ریور و مون بیم است؛ کوساما شبکه قناری پولکادات و دارای زیرساختی مشابه با آن است. توسعه‌دهندگان اگر بخواهند پروژه‌های جدید را روی پولکادات بیاورند، اول می‌توانند آن روی کوساما آزمایش کنند. Kusama به توسعه‌دهندگان کمک می‌کند تا فرآیند استقرار بلاک چین‌ها و اپلیکیشن‌های سفارشی را با فناوری‌های پیشرفته، موانع اقتصادی کم و با اجرای چندباره بسیار سریع‌تری به نتیجه برسانند. همچنین، سرعت این شبکه از Polkadot بسیار بیشتر است و به توسعه دهندگان این امکان را می‌دهد که برنامه‌های خود را سریعتر به بازار عرضه کنند.

ساختار هر دو بلاک چین Polkadot و Kusama از نوع سابستریت (Substrate) است و توسط شخصی به نام گوین وودز (Gavin Woods) خلق شده‌اند؛ گوین وودز البته علاوه بر بنیانگذاری کوساما و پولکادات به عنوان مدیر ارشد تکنولوژی، به عنوان هم بنیانگذار اتریوم هم شناخته می‌شود.

بعلاوه درست است که برخی از پروژه‌ها از کوساما برای استقرار موقتشان و قبل از قرار گرفتن در شبکه Polkadot استفاده می‌کنند، ولی چون شبکه Kusama بسیار پویا و عملیاتی است، برخی از پروژه‌ها گاهی ترجیح می‌دهند منحصراً در کوساما بمانند و از آن به عنوان بستر اصلی خود استفاده کنند. مثلا Moonriver که در این مقاله به آن بسیار اشاره شد، به طور انحصاری بر بستر کوساما فعالیت می‌کند.

کوساما به عنوان یک بلاک چین همان مؤلفه‌های زیرساختی پولکادات را دارد و شامل یک ریلی چین است و روی این ریلی چین هم اسلات‌هایی برای استقرار و ارتباط پاراچین‌ها و پاراتریدها قرار گرفته است. از آنجایی که فقط تعداد محدودی اسلات برای اجاره شدن توسط پاراچین‌ها در دسترس است، این اسلات‌ها به مزایده گذاشته می‌شوند و پروژه‌های مختلف باید برای رزرو آن‌ها قیمت‌های پیشنهادی خود را به شبکه عرضه کنند. به همین منظور، Moonriver طرحی به نام وام جمعی (Crowd loan) را توسعه داد تا علاقه‌مندان بتوانند با قفل کردن توکن‌های کوساما (KSM) خود به برنده شدن مزایده اسلات کمک کنند. قرارداد به صورتی برنامه‌ریزی شده که دارایی هولدرهای ارز دیجیتال KSM پس از پایان حراجی، آزاد شده و به آن‌ها بر می‌گردد. پس از موفقیت طرح وام جمعی مون ریور، در ژوئن ۲۰۲۱، این پاراچین یک اسلات در کوساما به دست آورد و رسما آغاز به کار کرد.

توکن مون ریور و شباهت آن با ارز دیجیتال GLMR

مشابه ارز دیجیتال گلیمر (GLMR)، توکن مون ریور (MOVR) هم یک توکن بسیار کاربردی است. علاوه بر شباهت زیاد مون ریور و مون بیم، توکن‌های بومی آن‌ها را هم می‌توان خواهران دو قلو نامید. توکن MOVR تقریباً همان نقش‌ها و مسئولیت‌هایی را در شبکه بسترش دارد که خواهر خود در مون بیم دارد. ارز دیجیتال مون ریور در محاسبات کارمزد قراردادهای هوشمند، پرداخت هزینه‌های شبکه، حاکمیت و همچنین تشویق مشارکت کنندگان در شبکه به داشتن رفتار صادقانه استفاده می‌شود.

توکن MOVR با ساختار توکنومیک و نرخ تورم مشابه با توکن گلیمر (GLMR) عمل می‌کند که یعنی نرخ تورم سالانه ۵ درصدی و عدم تعیین سقف عرضه. فرآیند توزیع این ۵ درصد هم درست مثل آنچه در مورد سازوکار ارز دیجیتال GLMR ذکر کردیم، اتفاق می‌افتد و حتی اقدامات ضد تورمی آن‌ها نیز بسیار مشابه هستند؛ ۸۰ درصد کارمزد تراکنش‌ها سوزانده شده و ۲۰ درصد باقی مانده نیز صرف طرح‌های رشد و توسعه می‌شود.

در بخشی از طرح وام جمعی Moonriver که قبلا به آن اشاره کردیم، بنیاد مون بیم سه میلیون توکن MOVR (یعنی ۳۰ درصد از توکن‌های اولیه استخراج شده یا جنسیس توکن‌ها) را برای پاداش دادن به مشارکت‌کنندگان اختصاص داد. پس از راه اندازی موفقیت آمیز پاراچین مون ریور و اجاره یک اسلات در کوساما، ۳۰ درصد از آن سه میلیون توکن به تناسب نرخ مشارکت در همان ابتدا توزیع شد. مقدار باقی مانده (۲/۱ میلیون MOVR) نیز به‌ مدت ۴۸ هفته مطابق یک برنامه زمانی خاص به عنوان پاداش به مشارکت کنندکان پرداخت شد.

تعامل و سازگاری مون بیم با اتریوم

مون بیم امکاناتی در اختیار توسعه‌دهندگان بلاک چین به خصوص آن‌هایی که دنبال کار با هر دو اکوسیستم Ethereum و Polkadot هستند، قرار می‌دهد. در واقع مون بیم به خاطر سازگاری بی نظیرش با اتریوم به خود می‌بالد؛ اگر توسعه دهندگان اتریوم بخواهند وارد شبکه‌های Moonbeam یا Polkadot شوند، می‌توانند با حداقل تغییرات پیکربندی این کار را انجام دهند. در مورد قراردادهایی که با زبان برنامه نویسی سالیدیتی (Solidity) نوشته شده‌اند، توسعه‌دهندگان می‌توانند به طور یکپارچه قراردادهای خود را بدون نیاز به بازنویسی در مون بیم اجرا کنند. Moonbeam و Moonriver از تمامی زبان‌های برنامه نویسی سازگار با اتریوم مثل Solidity و Vyper، و یا هر زبان دیگری که بتوان آن را به بایت کد (bytecode) در ماشین مجازی اتریوم (EVM) کامپایل یا ترجمه کرد، پشتیبانی می‌کنند. توسعه‌دهندگان می‌توانند از کار با ابزارهای آشنا در اکوسیستم اتریوم مانند وافل (Waffle)، رمیکس (Remix)، ترافل (Truffle) و متاماسک (MetaMask) در یک محیط مبتنی بر پولکادات لذت ببرند. علاوه بر این، مون بیم کتابخانه‌های جاوا اسکریپتی Web3.js و ethers.js را نیز در اختیار دولوپرها قرار می‌دهد.

همچنین مون بیم با خدمات زیرساختی پیشرو در صنعت ارزهای دیجیتال و تکنولوژی بلاک چین، از جمله گراف (The Graph) و اوراکل شماره یک در این فضا، یعنی چین لینک (Chainlink) ادغام شده است. علاوه بر این، توسعه‌دهندگان می‌توانند از امکان یکپارچگی با دارایی‌های مبتنی بر ERC-20، پشتیبانی مون بیم از ساختار حساب‌های H160 اتریومی و قابلیت‌های انتشار-اشتراک در این شبکه بهره ببرند. از سویی Moonbeam از الگوریتم امضا  ECDSA، یعنی الگوریتم امضای دیجیتال منحنی بیضوی که در اتریوم از آن استفاده می‌شود، پشتیبانی می‌کند؛ این یعنی توسعه‌دهندگان می‌توانند حتی با استفاده از کلیدها و حساب‌های اتریومی‌شان با مون بیم تعامل داشته باشند.

مون بیم امکان دسترسی فوری به دارایی‌های مبتنی بر Polkadot، از جمله ارز دیجیتال KSM ،GLMR و MOVR که در این مقاله از آن‌ها بسیار یاد شد و همچنین رمز ارز بومی خود پولکادات یعنی توکن DOT، را به توسعه دهندگان دپ‌های مبتنی بر اتریوم می‌دهد. همچنین، دارایی‌های بریج یا پل شده از شبکه اتریوم و بیت کوین در دسترس هستند و امکان آن رپ (Unwrap) کردن توکن‌های رپ شده‌ ERC-20 برای قرار گرفتن مجدد در شبکه اتریوم در مون بیم وجود دارد.

در حال حاضر پروژه‌های زیادی اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز خود را در Moonbeam مستقر کرده یا در حال استقرار آن‌ها هستند. به عنوان یک اکوسیستم به سرعت در حال رشد، Moonbeam یک مزیت بزرگ برای توسعه دهندگان دارد: با مون بیم می‌توان dApp را زودتر در اکوسیستم پاراچین Polkadot مستقر کرد و برای همیشه از مزایای پیشگامی و نوآوری در یک زمینه خاص بهره جست. علاوه بر این، به نظر می‌رسد مون بیم جامعه کاربری جدید برای اتریوم به ارمغان آورد، جامعه کاربرانی که به علت کارمزدهای بالای این شبکه قبلا از تعامل با آن امتناع می‌کردند.

جمع بندی مون بیم و ارز دیجیتال GLMR

فهمیدیم که مون بیم به توسعه‌دهندگان این امکان را می‌دهد تا با ابزارهای آشنا و مشابه آنچه در اتریوم در دسترس است، کار کنند و اپلیکیشن‌های غیر متمرکز را به آسانی انجام آن در اتریوم اجرا کنند. اساساً به عنوان یک پاراچین پولکادات، Moonbeam آمده است تا ویژگی‌ها و خدمات اتریوم را با مزایای خاص پولکادات ادغام کند و از طریق سازگاری میان زنجیره‌ای و حاکمیت درون زنجیره‌ای و ارز دیجیتال GLMR به عنوان توکن بومی چند-کاربردی خود به این اهداف می‌رسد.

علاوه بر این، Moonbeam میزبان یک پل میان بلاک چینی مدولار دو طرفه به نام ChainBridge است که تعامل با چندین بلاک چین مبتنی بر سابستریت و همچنین اتریوم را برای آن ممکن می‌سازد. چین سیف به عنوان تیم پشت ChainBridge و یک رهبر جهانی در توسعه وب 3، مون بیم را تجهیز کرده که توسط این پل میان زنجیره‌ای، آزادانه دارایی‌های ERC-20 و ERC-721 را از اتریوم به مون بیم و بالعکس منتقل کند.

با اینکه تیم Moonbeam در ۱۱ ژانویه ۲۰۲۲ (۲۱ دی ۱۴۰۰) اعلام کرد که این پاراچین به طور رسمی و با موفقیت در پولکادات قرار گرفته است، ولی توسعه‌دهندگان قبل از آن هم قادر بودند در تعامل با شبکه خواهر آن یعنی مون ریور، کار با مون بیم را تجربه کنند. متوجه شدیم زوج کوساما به عنوان شبکه قناری پولکادات و مون ریور به عنوان پاراچین کوساما، ویژگی‌ها و روابط بسیار مشابهی با مون بیم و پولکادات دارند و حتی کاربردهای ارز دیجیتال مون ریور و GLMR و ساختار توکنومیک آن‌ها نیز مثل هم هستند.

در کل با توجه به اینکه بسیاری از اپلیکیشن‌ها و پروژه‌ها تا به حال برای مستقر شدن، مون بیم را انتخاب کردند و همچنین با تکیه بر جامعه و قابلیت همکاری و تعامل پذیری Moonbeam، به نظر می‌رسد این پروژه آینده روشنی داشته باشد. به تبعیت از آن، ارز دیجیتال GLMR نیز می‌تواند گزینه مناسبی برای سرمایه گذاری باشد و البته مثل همیشه باید قانون “تخم مرغ‌هایت را در یک سبد نگذار” را رعایت کرد و با چشم باز در بازار پر نوسان رمز ارزها عمل کرد.